Ekspozycja

Ekspozycja w sztuce fotografowania jest kluczowym zagadnieniem a jej prawidłowe dopasowanie ma znaczenie w powstaniu poprawnego obrazu lub w jego zamierzonym kompromisie. Czas naświetlania to esencja fotografii a jej precyzyjne kontrolowanie wpływa bezpośrednio i nieodwracalnie na powstanie obrazu.

Badania realnych czasów

W artykule tym chciałbym poruszyć temat ekspozycji w aparatach Pentacon six TL w oparciu o badania realnych czasów naświetlania w stosunku do fabrycznych nastaw za pomocą nowoczesnego urządzenia pomiarowego. Testy dotyczą egzemplarzy nie poddanych serwisowi oraz po serwisie wykonanym przez profesjonalną firmę.

Skłonności

W wykonanych testach można będzie znaleźć pewne powtarzające się skłonności do olbrzymich odchyleń między czasami zegara nastaw a czasami realnymi w tych wiekowych aparatach na średni format filmu. Testy naświetlą nam w jakim stopniu starzenie się smarów i utlenianie się kurtyny migawki wpływa na czas ekspozycji.

Allegro OLX Pentacon six

Wejście w analogowy średni format to pewnego rodzaju przeskok jakości fotografii zwłaszcza w jego rozdzielczości i tonalności. Średni format to marzenie ambitnych fotografów zwłaszcza portrecistów i pejzażystów. To też pewnego rodzaju moda, sposób na wyróżnienie się i spędzenie czasu w ciemni oraz skanerze. Decydując się na zakup aparatu na średni format marki Pentacon six TL musimy zdawać sobie sprawę, że nowych egzemplarzy już nie kupimy bo się już ich od dawna nie produkuje. Jeśli nawet uda nam się w jakiś niewiarygodny sposób zdobyć model nigdy nie używany i tak mamy do czynienia z problemami typowymi dla aparatów mechanicznych z przed pół wieku.

Aukcje internetowe oraz liczne skarby po ojcach i dziadkach na strychach pozwalają nam amatorom fotografii kupić aparat z Drezna w różnych wersjach i w różnym stanie technicznym. Jako para fotografów posiadamy w swoich zbiorach 4 sztuki tego modelu aparatu fotograficznego zakupionego z różnych źródeł. Jeden model jest kupiony od córki nieżyjącego fotografa z Piły, drugi z aukcji na OLX w stanie wskazującym na to, że nigdy nie był użyty, trzeci od firmy naprawiającej tego rodzaju aparaty tak zwany aparat po serwisie i czwarty aparat kupiony na Allegro w idealnym stanie. Jest jeszcze Kiev 6C i Flexaret 6, ale to już inna historia do której wrócimy w stosownym czasie.

Czas 1/125

Z całej tej kolekcji aparatów Pentacon six tylko raz miałem możliwość obejrzeć sprzęt przed podjęciem decyzji o jego kupnie. Inne modele były kupione w ciemno no może pomijając zakup aparatu po tak zwanym serwisie. Znaną wadą tych aparatów jest nie działający czas 1/125. Ustawienie czasu w aparacie na zegarze nastaw na wartość 1/125 nie powoduje przesunięcia kurtyny migawki wcale lub w najlepszym razie przesuwa ją tylko częściowo.

To bolesna wada gdyż czas naświetlania w średnim formacie o wartości 1/125 jest chyba najczęściej używaną wartością ekspozycji w połączeniu ze światło siłą 2,8 i czułością filmów 100 iso lub 200 iso. Istnieje opinia, że lepiej jest kupić aparat po serwisie gdyż opisywana wada jest wyeliminowana, jednak czy tak jest naprawdę, czy serwis jest w stanie naprawić w Pentacon six czas 1/125? Zapraszam do lektury i do zaznajomienia się z testami w tej materii.

Wyniki Pentacon six serial 139269

Przedstawiam wyniki realnych czasów naświetlania dla aparatu Pentacon six TL zakupionego od rodziny która odziedziczyła ten egzemplarz po wielu latach nie używania. Wcześniej sprzęt ten mógł służyć zawodowo. Oznaczenia liczbowe pisane kursywą i kolorem czerwonym oznaczają odchyłkę od powtarzalności czasów w serii testowej. Oznaczenia czasów z dodatkowym symbolem gwiazdki * oznaczają czas powyżej zdolności pomiarowej sprzętu do testów lecz są na poziomie powyżej czasów 1/600 s. Wyniki w tabelkach można kliknąć w celu lepszego odczytania wyników. Liczby pogrubione są liczbami przepisanymi z tarczy nastaw aparatów Pentacon six i Kiev 6C.

Jak widzimy na podstawie wyników badanego egzemplarza Pentacona six o numerze seryjnym 139269 czasy potrafią się znacznie różnić od czasów tarczy nastaw. Co ciekawe do stabilnych i powtarzalnych czasów choć nie zgodnych z danymi z nastaw jest czas 1/125, to rzadkość w tych aparatach.

Wyniki Pentacon six serial 154725

Ten egzemplarz został zakupiony przeze mnie od sprzedawcy który twierdził, ze aparat nigdy nie był używany i przeleżał w szafach nie będąc nawet otwierany z oryginalnych pudełek styropianowych. Oglądając dany aparat śmiem potwierdzić ten ewenement.

Jak widzimy tak doskonale zachowany aparat ma spore odstępstwa od deklarowanych czasów producenta. Czas zrobił swoje i odstępstwa te miały by istotny wpływ na jakość ekspozycji negatywu.

Wyniki Pentacon six serial 140956

Testowany egzemplarz został zakupiony na serwisie OLX w idealnym stanie z małym przebiegiem. I tak jak wcześniejsze testowane modele nigdy nie był serwisowany.

Ten egzemplarz ma typowe problemy z czasem 1/125 i nawet po wielokrotnych próbach rozruszania kurtyny czas 1/125 nie chciał zaskoczyć. Cieszy fakt jego poprawnej pracy na czasach długich.

Wyniki Pentacon six serial 58340

Przedstawiam wyniki czasów aparatu Pentacon six zakupionym na Allegro, ale po serwisowych naprawach. Jak łatwo zauważyć czasy nie są również zgodne.

Można spekulować po wynikach realnych czasów, że albo serwis się nie postarał lub aparatu w ogóle go nie serwisował i dlatego egzemplarz został zareklamowany.

Powtórne wyniki po reklamacji 58340

Po zareklamowaniu aparatu serwis ponownie zabrał aparat na warsztat i zajął się regulacja czasów. teraz obraz wyników wygląda nieco lepiej, ale rewelacji nie ma.

Na powyższych przykładach można pokusić się o negatywną opinię o serwisie lub o fakt powszechnej trudności z tematem regulacji tych mechanizmów w każdym warsztacie.

Wyniki Kiev 6C

Przedstawiam wyniki realnych czasów naświetlania zmierzonych na nie serwisowanym aparacie Kiev 6C. Aparat ten jest nam darowany a historia jego użytkowania opierała się wcześniej na jednym właścicielu.

Wyniki tego egzemplarza są najgorsze a do tego ich chaos powoduje strach użytkowania tego aparatu na ważnych sesjach. Co ciekawe wiele zdjęć z tego aparatu wychodzi nam na czasach krótkich bardzo dobrze. Dodam, iż w mojej ocenie aparat ten musiał być intensywniej używany.

Wnioski

Wyniki testów zamieszczone w tabelach świadczą o tym, że realne czasy aparatu Pentacon six bez serwisu mocno odbiegają od czasów z tarcz nastaw. Fakt ten nie powinien dziwić gdyż mamy do czynienia z aparatami produkowanymi w latach 1956-1990. Aparaty te są obarczone różnym stopniem zużycia, poszanowania i losowymi wydarzeniami. Konstrukcje te były również przechowywane w nie znanych nam warunkach a spory odsetek egzemplarzy okaleczony został licznymi amatorskimi naprawami i modyfikacjami.

Wczytując się dokładnie w tabelki z wynikami testów można zauważyć, że faktycznie czas 1/125 w tych aparatach jeśli już w ogóle zadziała to daleki jest od ideału. Z tabel można też wyczytać, że są czasy które mimo wieku i stanu technicznego aparatów są stabilne i nie wymagają jakiejkolwiek naprawy. Najlepiej zachowują się i są zgodne z tarczą nastaw aparatu czasy takie jak 1/1 1/2 1/4. Prędkości te mają też imponującą powtarzalność, co czyni je najzgodniejszymi z oryginalną tarczą nastaw aparatu Pentacon six.

Przyjrzyjmy się teraz krótszym czasom otwarcia migawki w aparatach bez przeglądu serwisowego takim jak 1/8 1/15 1/20 1/30 i 1/60. Na tym zakresie nastaw zaczynają się już pewne odstępstwa od wygrawerowanych na tarczy symboli czasów. Dodatkowo ich powtarzalność zaczyna być zaburzona w porównaniu do długich czasów naświetlania. Na szczęście są to odchyłki które w fotografii analogowej są wybaczane i nie stanowią jeszcze problemu w prawidłowym naświetleniu filmu.

W badanych aparatach bez ingerencji serwisu najgorzej wypadają czasy 1/125 1/250 1/500 w tych właśnie czasach ekspozycji odchyłki od nastaw producenta są nie akceptowalne i już mają nie naprawialne w skutkach znaczenie dla naświetlonego filmu. Powtarzalność tych czasów jest najgorsza i w praktyce nie powinna już stanowić chęci podjęcia ryzyka naświetlania obrazu.

Odrębnym tematem u Pentacona six w moich badaniach jest czas 1/1000 i stanowi on zagadkę której nie rozwiązałem technicznie i technologicznie. Mogę jedynie napisać że wiarygodne zbadanie stabilności i powtarzalności czasu 1/1000 w tym aparacie jest bardzo trudne. Mogę też z pewną dozą ostrożności napisać, że czas 1/1000 w tym aparacie nie istnieje lub oscyluje w granicach nieco powyżej 1/500 a budowa i filozofia kurtyny migawki czasem stworzy losowy efekt czasu w granicach 1/600 - 1/800.

Oddać aparat do serwisu

Czy warto oddać aparat do serwisu lub kupić po serwisowaniu? Moim zdaniem warto, tylko trzeba się liczyć z tym, że w przypadku takich napraw jak nie równe odstępy między klatkami, nie działający samowyzwalacz lub licznik są do zweryfikowania przez nas po serwisie bardzo łatwo. Sprawa regulacji czasów przez serwis ma się jednak trochę inaczej. Koszt budowy systemu do precyzyjnego badania rzeczywistego czasu naświetlania jest często zbyt wysoki nawet dla stanowiska serwisowego. Jeśli już zakład taki posiada metody lub sprzęt do weryfikacji zakresu pracy migawki, to szybko dochodzi do wniosku, że taka naprawa i regulacja jest niezwykle czasochłonna i stanowi pewną balansującą na krawędzi rentowność usługi serwisowej.

Jak pokazuje tabelka z wynikami czasów naświetlania aparatu Pentacon six po serwisowaniu poprawie uległa tylko część zakresów a powtarzalność pozostawia wiele do życzenia. Muszę tu zaznaczyć, że aparat został zakupiony po serwisie następnie po zmierzeniu czasów został odesłany z powrotem do sprzedawcy-serwisu celem reklamacji. Po ponownym serwisowaniu rzeczywiste nastawy nadal nie spełniają deklarowanej prędkości szczeliny migawki aparatu Pentacon six. Na tym przykładzie widać jak trudno jest to wyregulować i doprowadzić do prawidłowego stanu technicznego. Na całe szczęście wiele typów filmów posiada fenomenalną tolerancję na prześwietlenia i w wielu przypadkach nie zdajemy sobie z tej rozbieżności sprawy.

Kiev 6C

Większość z Was wie, że Kiev 6C to również aparat na średni format i również jak w Pentaconie six zastosowano w nim bagnet P6. Powszechnie panuje opinia, ze to skopiowany aparat rodem z Drezna. Znawcy tematu wiedzą jednak że tak nie jest i Kiev 6C to zupełnie inna konstrukcja aparatu. Jak więc ten model aparatu na średni format prezentuje się w testach realnych czasów względem fabrycznych nastaw?

Na zamieszczonej tabelce możemy zauważyć odmienną charakterystykę migawki aparatu z Kijowa jego stabilność i powtarzalność na długich czasach jest fatalna i grozi zepsuciem naświetlenia nieodwracalnie. Sytuacja poprawia się w zakresach czasów krótkich jednak ich powtarzalność nadal pozostawia wiele do życzenia. W czasach naświetlania bardzo krótkich ten aparat jest bardziej wiarygodny. Jako ciekawostkę podam, że oba systemy zarówno i Pentacon six i Kiev 6C notują najlepszą średnią stabilność na czasach związanych z fotografowaniem z użyciem lampy błyskowej.

Kurtyna oryginalności

Szukanie indywidualności w dzisiejszych czasach jest trudne z racji powszechności i dostępności do środków generujących obrazy zarówno przez licznych zawodowców jak i amatorów fotografii cyfrowej lub tradycyjnej. Techniki szlachetne i cyfrowe są w obecnym czasie na wyciągnięcie ręki dla osób mocno związanych z poszukiwaniem odmienności obrazu fotograficznego.

Jest kilka znanych metod na tworzenie unikalnych obrazów światłem malowanych, jedną z nich jest posiadanie silnej wyobraźni i wykorzystanie jej do tworzenia fotografii o indywidualnych cechach. Oryginalność tych prac może być podyktowana dogłębną obserwacją co w fotografii już stworzono i na tej podstawie tworzy się coś nowego lub brakiem jakiejkolwiek wiedzy o historii fotografii i dzięki temu tworzeniu obrazów nie przesiąkniętych awersją prac już stworzonych.

Najszybszą metodą na unikalność obrazowania jest wejście w posiadanie narzędzi umożliwiających tworzenie mało spotykanego obrazu. Tu kurtyna oryginalności odsłania nam dwa nurty płynące wąską bogatą strugą i szerokim leniwym nurtem związanym z poszukiwaniem budżetowych rozwiązań tak drastycznych, że wymuszają kombinacje tworzące unikalność środków wyrazu w fotografii.

Średni format

Średni format jest bez wątpienia dobrą drogą do uzyskania obrazu o cechach unikalnych. Droga ta najczęściej usypana jest bromkiem srebra gdyż analogowy średni format jest w zasięgu wszystkich amatorów fotografii a różnorodność i unikalne cechy filmów sprzyjają tworzeniu obrazów o cechach indywidualnych. Średni format jest też stosunkowo praktycznym formatem pozwalającym na zabranie go w każde miejsce bez większego wysiłku, co przekłada się również na większe szanse uzyskania oryginalności obrazu.

Los spowodował, że powróciłem do fotografii średnio formatowej analogowej i siłą rzeczy po pewnym czasie wskoczyłem na tory fotografii hybrydowej. O Pentacon six napisano już prawie wszystko i nie trzeba powtarzać już utartych i znanych o nim historii. Wszelkie fora internetowe, fankluby, warsztaty fotograficzne w sposób ciągły zgłębiają tematy związane z byłą niemiecką marką aparatów fotograficznych z Drezna produkowanych w latach 1956-1990.

O generacjach tych właśnie aparatów średnio formatowych 6x6 warto jednak napisać nieco inaczej. Aparaty te wyposażono w bagnet P6 za pomocą którego możemy podpiąć wiele obiektywów stworzonych na potrzeby tego właśnie systemu.

Mechaniczna konstrukcja aparatu Pentacon six zachęciła mnie do szukania własnego środka wyrazu w fotografii. Budowa aparatu i technologia w nim zawarta dała mi szansę na tworzenie obrazów o charakterze mniej spotykanym na co dzień w fotografii. Prostota bagnetu aparatu Pentacon six i brak elektroniki między obiektywem a korpusem aparatu, pozwala na daleko idące modyfikacje tego systemu bez ryzyka utraty oryginalnego stanu technicznego korpusu. Wyjątkowe bogactwo dodatków i akcesoriów do tego systemu tylko zachęca do eksperymentów.

Król ekonomii

Na licznych giełdach można kupić aparat Pentacon six w cenie akceptowalnej dla każdego miłośnika fotografii. Odradzam zakup tego systemu dla osób, które przedkładają technikę nad artyzmem. To najczęściej aparaty wysłużone lub okaleczone czasem i nie można spodziewać się niezawodności w kwestiach trzymania czasów i transportu filmów. Trzeba jednak pamiętać, że Pentacon six, to aparat średnio formatowy o wielkości medium rejestrującym obraz w rozmiarach 56 mm na 56 mm.

Dla porównania warto dodać, że cyfrowa odsłona budżetowego średniego formatu Fuji GFX rejestruje obraz na wielkości medium cyfrowym 43.8 mm x 32,9 mm. Tak więc Pentacon six ma plastyczniejszy obszar budowania obrazu a do tego jest o 25 razy tańszy. Jeśli wliczymy w to optykę dwóch systemów to nasz staruszek z Drezna ekonomią, różnorodnością obiektywów i akcesoriów kładzie na łopatki wszystkie systemy średnio formatowe nawet jeśli podliczymy koszty wywołania negatywów i zakup dobrego skanera.

P6 furtką do modyfikacji

Jednak nie to jest tematem tego artykułu, skupmy się na jednym ze sposobów uzyskania obrazów o nieco innym odbiorze niż większość otaczającej nas fotografii. Swój apatyt na własny obraz zaspokoiłem na długi okres fotografowania dzięki bagnetowi P6.

W pogoni za obrazem o innych właściwościach plastycznych zderzyłem się z ekonomią i zasadnością mej chimery. Ceny szkieł rysujących nam obraz na mediach światłoczułych wraz z jasnością i skomplikowaniem rozwiązań technicznych odstraszają. Z pomocą przyszedł mi właśnie aparat Pentacon six, który zaopatrzony w bagnet P6 dał idealne rozwiązanie dla moich zabaw z fotografią mniej popularną.

W śród akcesoriów do Pentacon six jest szereg pierścieni pośrednich o różnych długościach. Kupuję te pierścienie na giełdach internetowych za grosze i wykorzystuję ich mocowanie do bagnetu P6. Na innych giełdach i serwisach internetowych szukam ciekawych szkieł produkowanych na potrzeby radiologii, kinematografii i astrologii. Budowa aparatu Pentacon six ma w sobie dość małe lustro, które jest zmorą dla osób kadrujących w tych aparatach jednak dla przeróbek i modyfikacji to zbawienie.

Zabawa w uzbrajanie aparatu w optykę nie związaną ściśle z systemem Pentacon six, pozwala zbudować obrazy o unikatowych głębiach ostrości, perspektywie, plastyce, przeciekach świateł i kontrastach na poziomie szkieł o jasnościach f/0,75 dla pełnej klatki. Dodatkowo jest to fotografia nie modyfikowana za pomocą programów graficznych i efektów specjalnych. Kwestią czasu jest tylko opanowanie technik fotografowania aparatem ze szkłem którego nikt nie ma i trzeba uczyć się samemu odnaleźć najlepszy temat dla danej modyfikacji.